Szlaki dziedzictwa sakralnego Bydgoszczy i regionu kujawsko-pomorskiego
Pracownia Interpretacji Dziedzictwa

Sztuka i rzemiosło


Bartłomiej Strobel młodszy – malarz Kujaw i Pomorza


Bartłomiej Strobel młodszy urodził się w 1591 we Wrocławiu, a zmarł ok. 1647 w Toruniu. Był synem wrocławskiego malarza Bartholomäusa starszego i Thabithy Riehl, córki malarza Andreasa starszego. Pochodził z rodziny protestanckiej, ale w 1643 r. przeszedł na katolicyzm. 

Czytaj więcej

Koronacja Najświętszej Matki Boskiej w Radzyniu Chełmińskim


Pierwotna świątynia grodowa w Radzyniu Chełmińskim istniała prawdopodobnie jeszcze przed 1218 r. Świątynię zniszczono podczas najazdu pruskiego w 1224 roku. Kolejny kościół  w tym miejscu wzniesiono ok. 1234 roku. Drewniany obiekt nie przetrwał do dzisiejszych czasów. Obecny murowany kościół był budowany i rozbudowywany od ok. 1310 do ok.1600 roku (prezbiterium, przedsionek i zakrystia powstały w I. poł. XIV w., a nawa i wieża ok. 1340 r.). Pod koniec XVI stulecia dobudowano renesansową kaplicę Dąbrowskich, a na pocz. XVII kaplicę Działyńskich. Po pożarach w 1615 i 1628 r. kościół ponownie odbudowano. 

Czytaj więcej

Ucho Opatrzności z katedry w Chełmży


Oko Opatrzności to graficzny symbol Boga przedstawiający otwarte oko wpisane w trójkąt równoramienny, z boków którego rozchodzą się promienie słoneczne. Figura trójkąta symbolizuje Boga w trzech osobach tj. Trójcę Świętą. Wyobrażenie to rozpowszechniło się w sztuce zachodniej Europy w ciągu wieków XVII i XVIII. Jednak piktogram wszystkowidzącego bóstwa znany był już w kulturach starożytnych (np. symbol oka Horusa - m.in. bóstwa opiekuńczego starożytnego Egiptu).  Znany jest także w judaizmie. W religii chrześcijańskiej jest to znak boskości, opatrzności bożej, Boga, który wszystko ogarnia miłującym spojrzeniem, ale przed którym nic się nie ukryje. Mówi o czujności Boga, przed którym nic się nie ukryje. Symbol często pojawia się we wnętrzach i na fasadach architektury sakralnej (np. kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Wierzbnej, w kościele pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Bukowie i wielu innych) ale także na elewacjach obiektów świeckich (np. na kamienicy pod Okiem Opatrzności na ul. Ratuszowej w Pszczynie, na kamienicy J. Święcickiego na ul. Gdańskiej w Bydgoszczy i in.). Obecność Bożej Opatrzności nie tylko przez obraz oka, ale także przez wyobrażenie Ucha Opatrzności. Pojawia się ono zdecydowanie rzadziej i oznacza, że Bóg nie tylko patrzy, ale także słucha i wszystko słyszy. Zarówno Oko i Ucho Opatrzności przypomina o nieuchronności boskich wyroków: Bóg widzi, słyszy i zapamiętuje na wieczność.

Czytaj więcej

Grupa ukrzyżowania z bazyliki Świętej Trójcy w Chełmży


W sztukach plastycznych tzw. grupa ukrzyżowania (grupa pasyjna) to malarskie lub rzeźbiarskie wyobrażenie ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa w asyście postaci biblijnych zgromadzonych pod krzyżem. Ten typ przedstawień rozwinął się w okresie średniowiecza, a charakterystyczny jest zwłaszcza dla sztuki i architektury gotyckiej. Rzeźbiarskie sceny tego rodzaju umieszczano często w kościołach na belce tęczowej (tj. poziomej belce spinającej podpory łuku tęczowego czyli łuku oddzielającego nawę kościoła od prezbiterium). W późniejszym czasie zaczęto je ustawiać także w nastawach ołtarza. Grupy ukrzyżowania wznoszono również jako wotywne, obrzędowe formy samodzielne przy drogach, rozdrożach lub jako stacje kalwarii - elementy zespołu kaplic symbolizujących stacje męki Pańskiej.

Czytaj więcej

Kubek Opalińskiego


Jednym z najbardziej strzeżonych zabytków ruchomych z katedry św. Trójcy w Chełmży jest tzw. „kubek Opalińskiego”. Ten niepozorny gliniany przedmiot jest przez tradycję traktowany jako gwarant trwania katedry, wiąże się z nim bowiem niezwykła historia, która związała losy świątyni z losami kubka. Wydarzenia, które o tym zdecydowały miały swoje źródło w roku Pańskim 1688 r.

Czytaj więcej

(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023