Zapis ten obejmuje dwie strofy wraz z nutami i datowany jest po r. 1407/1408. Zachował się na tylnej wyklejce w zbiorze łacińskich kazań skopiowanych przez Macieja z Grochowa, wikariusza w Kcyni k. Gniezna. Rękopis został odkryty ok. 1877 r. w Bibliotece Jagiellońskiej przez kustosza Biblioteki dr Władysława Ignacego Wisłockiego.
Od XV w. owa dwuzwrotkowa wersja Bogurodzicy była łączona z innymi pieśniami religijnymi, zwłaszcza o tematyce wielkanocnej, wskutek czego ukształtował się niejednolity zbiór-kompilacja kilkunastu zwrotek. U schyłku średniowiecza w Królestwie Polskim i Wielkim Księstwie Litewskim pieśń traktowano jako hymn państwowy. Najstarszy druk Bogurodzicy ze "Statutów" Jana Łaskiego (Kraków, Jan Haller, 1506) obejmuje 15 zwrotek uważanych za "zwrotki kanoniczne" (Średniowiecze. Bogurodzica…2023):
Bogurodzica dziewica,
Bogiem sławiena Maryja.
U twego syna, Gospodzina,
matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrie eleison.
Twego dziela Krzciciela, Bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jenoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrie eleison.
Bogarodzica dziewica,
Bogiem sławiona Maryja,
U twego syna Gospodzina matko zwolona, Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrieleison.
Twego syna Krciciela zbożny czas,
Usłysz głosy, napełni myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jenże cię prosimy.
O o, dać raczy, jegoż prosimy:
Daj na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrieleison.
Narodził się nas dla syn boży.
W to wierzy, człowiecze zbożny,
Iż przez trud Bog swoj lud
Odjął diabłu strożą.
Przydał nam zdrowia wiecznego,
Starostę skował pkielnego,
Śmierć podjął, wspomionął
Człowieka pirwego.
Jenże trudy cirpiał bezmiernie,
Jeszczeć był nie przyśpiał zawiernie,
Aliż sam Bog zmartwychwstał.
Adamie, ty boży kmieciu,
Ty siedzisz u Boga <w> wiecu,
Donieś nas swe dzieci,
Gdzież krolują anjeli.
Tam radość, tam miłość, tam widzenie Tworca
Anjelskie bez końca,
Tuć się nam wzjawiło diable potępienie.
Ni śrzebrem, ni złotem nas diabłu odkupił,
Swą mocą zastąpił.
Ciebie dla, człowiecze, dał Bog przekłoć sobie
Bok, ręce, nodze obie,
Krew świętą swą z boku na zbawienie tobie.
Wierzże w to, człowiecze, iż Jezu Kryst prawy
Cirpiał za nas rany,
Swą świętą krew przelał za nas krześcijany.
O duszy o grzesznej sam Bog pieczą ima,
Diabłu ją odejma,
Gdzież to sam przebywa, tu ją k sobie przyjma.
Już nam czas, godzina, grzechow się kajaci,
Bogu chwałę daci,
Ze wszemi siłami Boga miłowaci.
Maryja dziewica, prosi syna twego,
Krola niebieskiego,
Aby nas uchował ode wszego złego.
Wszytcy święci, proście,
Nas grzeszne wspomożcie,
Bysmy z wami byli,
Jezu Krysta chwalili.
Tegoż nas domieści, Jezu Chryste miły,
Bysmy z tobą byli,
Gdzie się nam radują już niebieskie siły.
Amen, amen, amen, amen, amen, amen,
Amen, tako Bog daj,
Bysmy poszli wszytcy w raj,
Gdzież krolują anjeli.
W Gminnym Centrum Kultury i Biblioteki w Kcyni wyeksponowana jest wierna kopia tego średniowiecznego artefaktu. Replikę dla gminy Kcynia wykonano w ramach projektu „Bogurodzica z Kcyni” realizowanego przez Stowarzyszenie „Młodzi dla Gminy Kcynia” przy współudziale Referatu pozyskiwania środków Pomocowych, Promocji i Rozwoju Urzędu Miejskiego w Kcyni dofinansowanego ze środków Powiatu Nakielskiego (Gmina Kcynia. Bogurodzica z Kcyni…2023). O kcyńskiej Bogurodzicy przypomina także empora w kościele, na której wypisano jej fragmenty (Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kcyni, Sankuarium…2023).
Literatura
Gmina Kcynia. Bogurodzica z Kcyni [on line] https://kcynia.pl/bogurodzica-z-kcyni.html (dostęp: 21.06.2023)
Korolko M., 1980, Średniowieczna pieśń religijna polska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kcyni, Sankuarium [on line] https://sanktuarium-kcynia.pl/sanktuarium/ (dostęp: 21.06.2023)
https://kcynia.info
Średniowiecze, Bogurodzica - oprac. Roman Mazurkiewicz [on line] http://www.staropolska.pl/sredniowiecze/poezja_religijna/bogurodzica/bogurodzica.html (dostęp: 20.06.2023)
Fotografia
korekta i retusz: Rafał G. Nowicki)
(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023