Warto w tym miejscu sięgnąć do publicystycznej przeszłości literatury przedmiotu cytując słowa Jana Zachwatowicza z 1948 r. stwierdzającego, że „odkrycie Zdzisława Kępińskiego „zmusza nas do rewizji wielu poglądów na zagadnienia plastyki romańskiej w Polsce szczególnie w tym okresie jej bujnego rozkwitu kiedy powstają znane nam przynajmniej z fragmentów dzieła tej miary co portal czerwiński, w Tumie pod Łęczycą lub drzwi gnieźnieńskie i płockie. Nowo odkryty zespół plastyczny wskazuje nam , że dotychczas znane dzieła są tylko drobnymi reliktami wielkich poczynań artystycznych, w których szczególnie cenną dla nas jest stwierdzona w Strzelnie własna polska interpretacja uniwersalnej wówczas dla Europy formy architektury i plastyki romańskiej.” (Zachwatowicz 1948).

Ikonografia strzeleńskich kolumn przedstawia alegorie postaw moralnych. Każdą z kolumn podzielono na trzy „kondygnacje” odgrodzone ornamentem roślinnym. Na każdej kondygnacji w rytmicznie rozmieszczonych arkadowych płytkich niszach ukazano po sześć płaskorzeźbionych postaci (łącznie na każdej z kolumn znajduje się po 18 frontalnych figur). Na kolumnie po stronie północnej przedstawione postaci symbolizują przywary (stronę północną kojarzono w średniowieczu z siłami zła), natomiast na kolumnie południowej zobrazowano personifikacje cnót (stronę południową i wschodnią kojarzonej z dobrem).
Średniowieczni artyści przydali każdej z płaskorzeźb określony atrybut pozwalający na identyfikację ich symbolicznego znaczenia. Co ciekawe cnoty zostały przedstawione poprzez postacie kobiece z nimbami nad głową, natomiast przywary wyobrażono poprzez postacie kobiece, jak i męskie. Interpretacja części postaci na kolumnach nie jest możliwa ze względu na zniszczenia dokonane m.in. przez wojska szwedzkie, stacjonujące w Strzelnie w XVII w. Bazylikę wykorzystano wówczas jako stajnię, a żołdacy dla zabawy odciosali szablami cześć atrybutów, które mogłyby dziś ułatwić nam identyfikację wyrzeźbionych postaci.
Reliefy strzeleńskie nawiązują do wielowiekowej tradycji metaforyzacji postaci ludzkiej (przedstawiania pojęć abstrakcyjnych w formie postaci ludzkiej) np. do przedstawienia drzewa cnót i wad z liturgicznego dzieła Hildegardy z Bingen „Ordo Virtuum” (prawdopodobne jest, że norbertanki ze Strzelna znały dzieła ówczesnej benedyktyńskiej przeoryszy klasztorów w Rupertsberg i Eibingen, wizjonerki, mistyczki, badaczki i reformatorki).

Kolumna południowa - wybrane interpretacje personifikacji cnót:
sprawiedliwość - postać z wagą,
mądrość  - postać z księgą,
cierpliwość - postać z tzw. gestem napominania palcem,
pokora - postać ze skrzyżowanymi rękami na piersi,
posłuszeństwo - postać z otwartymi dłońmi,
wstrzemięźliwość - postać z rękami szeroko uniesionymi ku górze,
wiara - postać z dwoma krzyżami i błogosławiącą dłonią wyłaniającą się z obłoków,
modlitwa - postać z rękami w geście adorującym,
reguła zakonna - postać z lewą ręką na piersi,
pobożność - postać z jednym krzyżem,
czystość - postać z berłem i rozkwitniętą lilią,
skromność - postać trzymająca w prawej dłoni trójlistny atrybut (uszkodzony),
pokój chrystusowy - postać z lewą ręką w geście powitania, w drugiej dłoni trzymająca krzyż,
umiarkowanie - postać uszkodzona, brak atrybutów,
miłosierdzie - postać wskazująca na figurę po swojej prawej stronie: skromność.

Kolumna północna - wybrane interpretacje personifikacji wad i grzechów:
gniew - postać, która szarpie się za włosy,
pycha - postać podziwiająca swój warkocz,
bluźnierstwo - postać z oszczepem,
kłamstwo - postać, która przysłania usta,
morderstwo - postać z długim mieczem,
niewiara - postać z krzyżem odwróconym,
krzywoprzysięstwo - postać z księgą i lewą ręką w geście przysięgi,
obżarstwo - postać, która łapczywie coś zjada,
swawola - postać z wysoko uniesionym dzwonkiem (symbolem swawoli),
rozpusta - naga kobieta zasłaniająca wstydliwe części ciała („średniowieczna Wenus”),
zawiść - postać z jadowitym wężem,
gnuśność - postać z bezradnie opuszczonymi rękoma,
zabójstwo - postać w stroju rycerskim i z mieczem,
rozpacz - postać z rękami kurczowo przywierającymi do piersi,
egoizm - postać wskazująca palcem na siebie.

Warto także zwrócić uwagę na charakterystyczne romańskie kostkowe głowice obu kolumn i ich zdobienia. Płaski, graficzny relief na głowicy przywar jest skromy, z kolei przedstawienie rzeźbiarskie na głowicy kolumny cnót przedstawia scenę Chrztu Chrystusa w Jordanie: Jan Chrzciciel dokonuje obrzędu dotykając głowy Jezusa stojącego w wodzie. Przedstawienie nawiązuje do ikonografii całej kolumny wskazując, że sakrament chrztu jest źródłem wszelkich cnót.

W nawie głównej znajdują się jeszcze dwie inne kolumny o tych samych wymiarach, choć znacznie uboższe jeśli chodzi o program plastyczny. Kolumnę południową udekorowano spiralnie otaczającymi ją profilami, natomiast kolumna północna pozostała gładka, lecz ze śladami geometrycznej romańskiej polichromii. Prawdopodobnie wszystkie strzeleńskie kolumny były w średniowieczu polichromowane.

Literatura
S. Debora (Justyna) Wiąckiewicz (OSB), 2016, Personifikacje cnót w dramacie liturgicznym Ordo Virtutum Hildegardy z Bingen i na romańskich kolumnach kościoła św. Trójcy w Strzelnie, Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ, 2016 nr 4(31), s. 24-56 .
Kępiński Z., Odkrycie w Strzelnie, „Biuletyn Historii Sztuki i Kultury” 1946.
Zachwatowicz J., 1948, Nowe odkrycia w dziedzinie architektury romańskiej w Polsce, Ochrona Zabytków 1/1, s. 14-27.

Fotografia
Rafał G. Nowicki - fragment wnętrza kościoła Św. Trójcy i Najświętszej Maryi Panny w Strzelnie; na pierwszym planie "kolumna przywar" - na dole kolumny widać personifikację gniewu - postać szarpiąca się za włosy