Nie oznacza to jednak, że nie mają one potencjału poznawczo-edukacyjnego. Przeciwnie. Biorąc pod uwagę  przykłady bydgoskiego gotyku wraz z jego XIX-wiecznymi odniesieniami (neogotyk) potencjał ten obejmuje w istocie aż dwie oddalone od siebie na linii czasu epoki: późne średniowiecze i nowożytność, dając wartościowy przegląd różnorodności form i rozwiązań konstrukcyjnych. A zatem na wirtualnej trasie bydgoskiego szlaku „Gotyk na dotyk” znalazłyby się następujące obiekty:

I. Architektura gotycka
- katedra św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy,
- kościół pobernardyński Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju w Bydgoszczy,
- kościół Klarysek Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bydgoszczy,
- dom, przełom XIV/XV w., ul. Jezuicka 4,
- relikty murów miejskich z basztą nr 5 (wzniesioną z cegieł gotyckich, później przebudowywaną).

II. Architektura z cechami neogotyku
- sala gimnastyczna 1880-1890, Księdza Augustyna Kordeckiego 22,
- szkoła powszechna, 1880 – 1890, Księdza Augustyna Kordeckiego 22,
- kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski 1910-1911, Toruńska 428,
- kościół ewangelicko-augsburski pw. Zbawiciela,  plac Zbawiciela 2,
- gimnazjum Realne, ob. ATR, 1858 r., ul. Grodzka 18,
- Poczta Główna, Poczta Główna, ul. Jagiellońska 6,
- kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki św. Andrzeja Boboli, 1903, plac Kościeleckich 7,
- kaplica cmentarna, 1910 r., ul. Zaświat,
- kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Bydgoszczy w Starym Fordonie,
- kościół św. Józefa Rzemieślnika w Bydgoszczy, ul. Toruńska,
- hala targowa z 1904, ul. Podwale 7,
- kościół Miłosierdzia Bożego w Bydgoszczy, ul. Nakielska 68,
- kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Bydgoszczy, plac Wolności.

III. Architektura eklektyczna z dominującymi cechami neogotyku
(obiekty eklektyczne nawiązujące do architektury neogotyckiej, neorenesansowej, neobarokowej, modernistycznej)
- gmach Sądu Okręgowego przy Nowym Rynku (łączy cechy neogotyckie, renesansowe i modernistyczne),
- kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Bydgoszczy (neogotycki, także cechy modernistyczne),
- kościół Zmartwychwstania Pańskiego w Bydgoszczy, formy historyzujące z przewagą neogotyku,
- kamienica na ul.Garbary 12 (neogotycka z elementami renesansowymi),
- kamienica na ul. Cieszkowskiego 4 (neogotycka z elementami secesyjnymi),
- kamienica Aleksandra Timma na ul. Gdańskiej 17 (z elementami średniowiecznej architektury obronne - krenelaże).

IV. Gotyckie kościoły niezachowane
- kościół św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie z ok. XI w.,
- kościół św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie wzniesiony na miejscu ww., istniejący w latach 1591–1765,
- kościół św. Idziego (okolice dzisiejszego Ronda Kujawskiego),
- kościół Mariacki Karmelitów, (przy obecnej ul. Mostowej),
- kościół Świętego Ducha (w miejscu dzisiejszego kościoła Klarysek),
- kościół Świętej Trójcy (w miejscu obecnego kościoła św. Trójcy z pocz. XX w.),
- kościół św. Krzyża (przy dzisiejszej ul. Poznańskiej 12-14),
- kościół św. Stanisława (przy dzisiejszym Rynku Zbożowym 3).

V. Neogotyckie kościoły utracone
- kościół św. Marcina Lutra (przy dzisiejszej ul. Leszczyńskiego).

Cechy architektury gotyckiej i neogotyckiej
Fundamentalne zmiany jakie wprowadził w konstrukcji świątyni styl dojrzałego i późnego średniowiecza - gotyk, były swoistą rewolucją w architekturze, zmianą sposobu myślenia o strukturze budowli. Umożliwiły one swobodne wznoszenie wertykalnych, majestatycznych, lecz sprawiających wrażenie lekkości obiektów. Innowacje te obejmowały wprowadzenie: łuku ostrego, sklepienia krzyżowo-żebrowego, systemu przypór i/lub łuków przyporowych, odciążających ściany budowli i pozwalających na ich przeprucie wielkimi połaciami wypełnionych witrażami okien.
Wraz z tym wypracowano finezyjny detal architektoniczny w postaci charakterystycznych pinakli, sterczyn, kwiatonów, maswerków, wimperg i in. Ideowym źródłem architektury gotyku była m.in. rosnąca żarliwość religijna i związane z tym dążenie do bezpośredniego uczuciowego i intelektualnego kontaktu z Bogiem.
Rozwijająca się od XVIII w., a zwłaszcza w XIX w. architektura neogotycka śmiało korzystała z tego dziedzictwa, zwłaszcza jeśli chodzi o zewnętrzny aspekt budowli. Znakiem rozpoznawczym tego „neo-stylu” były m.in. ostre łuki. Wprowadzano też detal nawiązujący do form gotyckich (pinakle, sterczyny, maswerki, wimpergi, krenelaże i in.), liczne wieże oraz ceglane lub klinkierowe elewacje. „Gotycyzujące” budowle zwykle projektowano jako monumentalne gmachy, zatem styl ten uważano za odpowiedni dla okazałych obiektów publicznych i kościołów.  Wiele przykładów neogotyckich obiektów było dosłownym odwołaniem się do tradycji gotyku, inne pozostały jego luźną interpretacją. Neogotyk, wpisując się w atmosferę romantyzmu był m.in. wyrazem podziwu dla przeszłości, emanacją tęsknoty za wyidealizowana przeszłością, ale w swych realizacjach architektonicznych opierał się na ustaleniach nauki. Jako nurt naśladowczy był kontynuatorem estetyki gotyku (w architekturze angielskiej można mówić o nieprzerwanej kontynuacji tradycji gotyckich).

Literatura
ks. Bryll S., 2008, Świątynie utracone. Bydgoska architektura sakralna minionych wieków, Bydgoszcz.
Diecezja bydgoska [on line] https://web.archive.org/web/20150511232627/http://www.diecezja.bydgoszcz.pl/index.php/spis-dekanatw-i-parafii (data dostępu: 15.06.2023).
Rejestr Zabytków Nieruchomych NID  [on line] https://nid.pl/zasoby/rejestr-zabytkow-zasoby/ (data dostepu: 15.07.2023).
Rydz E., 2011, Kształtowanie przestrzeni i krajobrazu sakralnego diecezji bydgoskiej, Peregrinus Cracoviensis, zeszyt 22, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, s. 177-195.

Fotografia
Rafał G. Nowicki - Południowa fasada fary w Bydgoszczy