Szlaki dziedzictwa sakralnego Bydgoszczy i regionu kujawsko-pomorskiego
Pracownia Interpretacji Dziedzictwa

Szlak „Nepomuków” kujawsko-pomorskich (szlak wirtualny)


Zwykle przedstawiany jest w pozie stojącej w kapłańskim stroju z okresu kontrreformacji (w sutannie, rokiecie, birecie), w aureoli z pięciu gwiazd i z krzyżem w prawej ręce, niekiedy z palcem na ustach jako znak tajemnicy spowiedzi (niezwykle rzadko spotyka się wizerunki tego świętego w pozie klęczącej, jeszcze rzadziej w pozycji leżącej np. podczas obrzędu jego spławiania). Najczęściej występują przedstawienia w stylistyce barokowej, choć dość szerokim zjawiskiem artystycznym są także archaiczne, oryginalne w formie rzeźby ludowe przedstawiające tego świętego.
Z figurą św. Jana Nepomucena bywają mylone (ze względu na podobieństwo ikonografii lub pozy) m.in. figury św. Jana Kantego, św. Jana Franciszka Regis, św. Franciszka Xawerego, św. Stanisława Kostki, św. Jana Sarkandra, św. Filipa Neri, św. Ksawerego, Alojzego, św. Józefa Oriola (https://nepomuki.pl). Pomimo, że najciekawszym i najbogatszym w figury św. Jana Nepomucena regionem w Polsce jest Dolny Śląsk - w serwisie https://nepomuki.pl zinwentaryzowano ich tu ponad 560, to województwo kujawsko-pomorskie także może się poszczycić, wprawdzie nie tak licznymi, ale równie wartościowymi artystycznie i religijnie zasobami tych wizerunków (ok. 80 – w serwisie https://nepomuki.pl). A zatem wybrane i zaprezentowane poniżej lokalizacje figur i kapliczek ze św. Janem Nepomucenem w woj. kujawsko-pomorskim to niespełna połowa całego zbioru. Przykłady te zwracają uwagę na niezwykle interesujący wątek tematyczny w środkowoeuropejskim dziedzictwie sakralnym i mogą być traktowane jako materiał wyjściowy dla konfigurowanych w dowolny sposób mini-szlaków św. Jana Nepomucena lub jako uzupełnienie wielotematycznych wycieczek kulturowych.

Biskupin, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena na kolumnie z głowicą dekorowaną ornamentem roślinnym, z 1909 r.,
Brzozie, pow. brodnicki - figura św. Jana Nepomucena na masywnym okrągłym cokole, z XX w.,
Bydgoszcz, pow. bydgoski - figura św. Jana Nepomucena na granitowym cokole, z XVIII w.,
Chomiąża Szlachecka, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena na czworobocznym postumencie, (polichromowana),
Czołówek, pow. radziejowski - figura św. Jana Nepomucena na cokole, przełom XIX/XX w.,
Dębieniec, pow. grudziądzki - figura św. Jana Nepomucena na postumencie, z II poł. XIX w., ufundowana przez dawnych właścicieli pałacu rodzinę Rybińskich,
Dobrzejewice, pow. toruński - figura św. Jana Nepomucena w oszklonej gablocie ustawionej na postumencie, z XIX w.,
Gniewkowo, pow. inowrocławski - figura św. Jana Nepomucena w murowanej kapliczce, z II poł. XIX w.,
Huta, pow. lipnowski - figura św. Jana Nepomucena, na kamiennym cokole, współczesna, o klasycznej formie, ustawiona na prywatnej posesji,
Jabłonowo Pomorskie, pow. brodnicki - figura św. Jana Nepomucena na wielobocznym postumencie, z poł. XIX w., ufundowana przez dawnych właścicieli majątku rodzinę Narzymskich,
Kijewo Królewskie, pow. chełmiński - figura św. Jana Nepomucena na wysokim postumencie, (wizerunek Jana Nepomucena jest w herbie gminy),
Kikół, pow. lipnowski - figura św. Jana Nepomucena na wysokiej, masywnej kolumnie, z XVIII w., prawdopodobnie ufundowana przez Ignacego Zboińskiego z okazji urodzin syna Jana Nepomucena Zboińskiego,
Kościelec, pow. inowrocławski - figura Jana Nepomucena na ceglanym postumencie, z XVIII w., znajduje się na zapleczu kościoła św. Małgorzaty z XII/XIII w.,
Kruszwica, pow. inowrocławski – figura św. Jana Nepomucena na ośmiobocznym kamiennym słupie, z poł. XVIII w.,
Łaski, pow. tucholski - figura św. Jana Nepomucena na słupie przykryta daszkiem, z I. poł. XIX w.,
Lipienek, pow. chełmiński - figura św. Jana Nepomucena w przeszklonej gablocie na postumencie,
Lubcz, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena na postumencie, z koń. XIX w.,
Lubicz Górny, pow. toruński - figura św. Jana Nepomucena na zadaszonym słupie, z pocz. XX w., (w lewej ręce trzyma kij - rzadki atrybut w przedstawieniach świętego),
Łabiszyn, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena na postumencie, z XVIII w.,
Mała Komrza, pow. tucholski - figura św. Jana Nepomucena na słupie, z 1882 r., ufundowana przez Józefa Janta-Połczyńskiego (XIX-wieczny działacz pomorski, filantrop, patriota, ofiarodawca na cele narodowe i oświaty ludu),
Małe Leźno, pow. brodnicki - figura św. Jana Nepomucena na słupie, na prywatnej posesji,
Mszano, pow. brodnicki - figura św. Jana Nepomucena na zadaszonym postumencie, z 1900 r.,
Nawra, pow. toruński - figura św. Jana Nepomucena na cokole, z I poł. XIX w., ufundowana przez dawnych właścicieli Nawry rodzinę Kruszyńskich,
Pluskowęsy, pow. toruński - figura św. Jana Nepomucena w kapliczce, z pocz. XX w.,
Rogowo, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena na słupie, z II poł XX w.,
Rulewo, pow. świecki - figura św. Jana Nepomucena w murowanej kapliczce, z przełomu XIX/WW w.,
Sucha, pow. tucholski - figura św., Jana Nepomucena w murowanej kapliczce,
Śliwice, pow. tucholski - figura św. Jana Nepomucena w niszy,
Toruń, pow. toruński - figura św. Jana Nepomucena w kapliczce, pierwotna kapliczka w tym miejscu została wzniesiona w 1857 r.,
Urszulewo, pow. rypiński - figura św. Jana Nepomucena na słupie, pierwotna rzeźba z XVIII w.,
Uścikowo, pow. żniński - figura św. Jana Nepomucena z 1945 r., na ośmiobocznym postumencie, wotum za zakończenie II wojny światowej,
Witosław, pow. nakielski - figura św. Jana Nepomucena w kapliczce, z pocz. XX w.,
Włodzimierzowo, pow. nakielski - figura św. Jana Nepomucena na słupie,
Wudzyn, pow. bydgoski – figura św. Jana Nepomucena w kapliczce, z przełomu XIX/XX w. (Krupa 2022).

Literatura
Krupa E., (red.), 2022, Kapliczki przydrożne. Szlakiem świętych patronów, Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury, Bydgoszcz.
Nepomuki [on line] https://nepomuki.pl/ (data dostępu: 20.06.2023).

Fotografia
Rafał G. Nowicki
- Kapliczka św. Jana Nepomucena w Wudzynie, pow. bydgoski, gm. Dobrcz

 

 

(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023