Obiekty te wrosły w krajobraz polski jako wyraźne świadectwo żywej wiary chrześcijańskiej trwale wpisanej w tysiącletnie dzieje narodu polskiego. Są wyrazem pragnienia ludzi, aby naznaczyć przestrzeń swojego życia obecnością Boga, jego prawdą i pięknem. Niektóre z tych obiektów są prawdziwymi dziełami sztuki. Ich twórcami byli nierzadko miejscowi artyści ludowi, kontynuatorzy lokalnych tradycji plastycznych.
Na tych kameralnych obiektach małej architektury przedstawiano (i nadal się przedstawia, bowiem praktyka stawiania kapliczek w terenie wcale nie zamarła) różne postacie świętych będących ucieleśnieniem określonych idei i wartości, pełniących rolę orędowników rozmaitych ludzkich pragnień i dążeń, opiekujących się najprzeróżniejszymi obszarami codziennego życia. W swoich małych sanktuariach zastygli w bezruchu wraz z całym asortymentem swoich atrybutów i opiekuńczych funkcji święci mają baczenie na całą okolice i ich mieszkańców. A zatem spośród ogromnej rzeczy świętych powszechnego kościoła w przydrożnych kapliczkach pojawiają się m.in.:

św. Ambroży - patron pszczelarzy, opiekun pasiek; przedstawiany z pastorałem i słomianym ulem w kształcie dzwonu,
św. Andrzej Bobola - patron Polski, bojowników o wolność; przedstawiany w stroju jezuity z szablami wbitymi w jego kark i prawą rękę lub jako wędrowiec.
św. Anna - patronka matek, wdów, kobiet rodzących, katolickich małżonków, żeglarzy; przedstawiana jako dziewczynka lub jako tzw. św. Anna Samotrzeć - z Maryją dziewicą i małym Jezusem,
św. Antoni Padewski - patron małżonków, narzeczonych, kobiet rodzących, ubogich, górników, orędownik w przypadku ludzi zaginionych  i rzeczy zagubionych, w sprawach rodzinnych; przedstawiany w franciszkańskim habicie przepasanym sznurem z trzema węzłami, które symbolizują posłuszeństwo, ubóstwo i czystość, z sandałami na nogach, w chwili gdy głosi kazanie lub gdy trzyma Dziecię Jezus. Jego atrybuty to: księga, lilia, serce, dziecko, ogień, bochen chleba, osioł lub koń lub muł, ryba,
św. Barbara - patronka ciężkiej pracy, górników, architektów, artylerzystów, cieśli, dzwonników, flisaków, kapeluszników, kowali, ludwisarzy, marynarzy, minerów, murarzy, szczotkarzy, tkaczy, węglarzy, więźniów, wytwórców zimnych ogni, dobrej śmierci, orędowniczka w czasie burzy i pożarów, przed nagłym zgonem, przed wilkami; przedstawiana w długiej, pofałdowanej sukni i w płaszczu, z koroną na głowie, niekiedy w czepku. W ręku trzyma kielich i Hostię, czasami ukazywana z wieżą (miejsce jej uwięzienia) oraz z mieczem, od którego zginęła,
św. Bartłomiej Apostoł - patron rzeźników, garbarzy, introligatorów, myśliwych, orędownik przed wścieklizną, przedstawiany jest w męczeńskich scenach obdzierania ze skóry (od XII w.), przedstawiany jest też z kordelasem (długim nożem) do zdzierania skóry oraz jako postać z widoczną tkanką mięśniową, ze skórą trzymaną w ręku,
św. Florian - patron Żnina, straży pożarnych, hutników, kominiarzy, piekarzy, orędownik podczas pożaru; przedstawiany zwykle w stroju rzymskiego oficera, z naczyniem z wodą do gaszenia ognia, lub jako postać gasząca pożar.
św. Franciszek z Asyżu - patron ekologów i ekologii, tapicerów, aktorów, niewidomych, ubogich, ornitologów, zwierząt, pokoju; przedstawiany w habicie franciszkańskim lub w szacie pokutnej. Z różnymi atrybutami jak np.: baranek, czaszka, Jezus zstępujący z krzyża, krzyż, księga, kula ziemska z krzyżem, wilk, róże, ptaki, ryba w ręku, stygmaty, grecka litera tau,
św. Hubert - patron leśników, myśliwych, strzelców, kuśnierzy, cierpiących na lunatyzm i epilepsję, orędownik przed wścieklizną psów; przedstawiany w czasie polowania, gdy objawił mu się jeleń z krzyżem w porożu,
św. Izydor Oracz - patron rolników; przedstawiany z pługiem i krucyfiksem, malowany bywa w pozie klęczącej przed krzyżem lub święta figurą, a obok aniołowie orzą pługiem,
św. Jakub Większy Apostoł - patron Pakości, pielgrzymów, kapeluszników, szpitali, hospicjów; przedstawiany jako starzec w długiej tunice i w płaszczu, jako pielgrzym w miękkim kapeluszu z szerokim rondem z takimi atrybutami jak: bukłak, kij pielgrzyma, księga, miecz, muszla, torba, turban turecki, zwój,
św. Jan Chryzostom - patron kaznodziejów; przedstawiany jako starszy mężczyzna, odziany w biskupie bizantyjskie szaty, prawą rękę ma uniesioną w błogosławieństwie, w lewej trzyma ewangelię, niekiedy krzyż; jego atrybutami są niekiedy także osioł i pióro do pisania,
św. Jan Chrzciciel - patron Rypina, abstynentów, kowali, krawców, kuśnierzy, orędownik podczas gradobicia; przedstawiany jest jako człowiek ascetyczny w odzieniu z sierści wielbłądziej i pasem skórzanym około bioder,
św. Jan Nepomucen - patron tonących, spowiedników, jezuitów, mostów, dobrej sławy, szczerej spowiedzi, orędownik w czasie powodzi; przedstawiany jest w stroju kapłańskim, w sutannie, rokiecie, birecie, z aureolą z pięciu gwiazd wokół głowy, trzymając w ręku jeden z atrybutów:  palmę męczeńską, krucyfiks, niekiedy trzyma palec na ustach, symbol zachowanej tajemnicy spowiedzi,
św. Jan Paweł II - patron rodzin, Światowych Dni Młodzieży, Akcji Katolickiej w Polsce, województwa kujawsko-pomorskiego, przedstawiany w stroju papieskim,
św. Józef - patron Kościoła Powszechnego, drwali, małżonków, rękodzielników, robotników, cieśli i stolarzy, rodzin, dobrej śmierci; przedstawiany w jednej ze scen: 1. z Marią i Jezusem (Święta Rodzina), 2. z małym Jezusem na ręku, 3.  w szopce betlejemskiej, 4.  podczas ofiarowania w świątyni, 5. przy pokłonie Mędrców ze Wschodu, 6.  podczas ucieczki do Egiptu, 7. podczas znalezienia dwunastoletniego Jezusa w świątyni, 8. w pojedynkę z narzędziami cieśli,
św. Katarzyna Aleksandryjska - patronka zakonu katarzynek, uniwersytetów, uczniów, nauczycieli, adwokatów, bibliotekarzy, drukarzy, filozofów, literatów, mówców, notariuszy i in., orędowniczka od bólu głowy; przedstawiana w stroju królewskim, w koronie, z palmą męczeństwa w dłoni i kołem do łamania kości, niekiedy z książką i mieczem. Dawniej (średniowiecze i renesans) często przedstawiana  razem ze świętymi Barbarą, Dorotą i Małgorzatą,
św. Kazimierz Królewicz - patron młodzieży; przedstawiany w stroju książęcym z mitrą na głowie i lilią w dłoni lub jako postać klęcząca przed drzwiami zamkniętej katedry; jego atrybutami są dwie skrzyżowane buławy, herb Jagiellonów, Matka Boska Ostrobramska oraz szarfa z tytułem hymnu znalezionego w trumnie,
św. Kinga - patronka samorządowców, ubogich i górników solnych; przedstawiana w stroju klaryski lub księżnej, z makietą klasztoru ze Starego Sącza w dłoni, niekiedy trzyma bryłę soli,
św. Krzysztof - patron chorych, flisaków, kierowców, kolejarzy, kuszników, marynarzy, pielgrzymów, podróżnych, przewoźników, taksówkarzy, żeglarzy, obrońca siedzib ludzkich; przedstawiany jest jako postać z głową psa (np. na ikonach wschodnich)  lub jako mężczyzna niosący na ramieniu Chrystusa,
św. Małgorzata Antiocheńska - patronka Tucholi, położnic, bezpłodnych kobiet, dobrej śmierci; przedstawiana jest jako postać stojąca na smoku i godząca w jego paszczę wydłużonym krzyżem.
św. Marcin biskup - patron Bydgoszczy, dzieci, hotelarzy, jeźdźców, kapeluszników, kowali, garbarzy, krawców, młynarzy, tkaczy, podróżników, więźniów, właścicieli winnic, żebraków, żołnierzy; przedstawiany jako legionista na białym koniu, oddający część swojego płaszcza ubogiemu  lub jako biskup z pastorałem,
św. Maria Magdalena - patronka zakonów kobiecych, osób kuszonych, fryzjerów, ogrodników, więźniów; przedstawiana w długiej szacie z nakrytą głową, w bogatym stroju lub jako pokutnica (w malarstwie barokowym ukazywana bez odzieży lub półnago) z różnymi swoimi atrybutami jak np.: dyscyplina, instrumenty muzyczne, krucyfiks, księga (znak jej misyjnej działalności), naczynie z olejkiem, kadzielnica, gałązka palmowa, czaszka, włosiennica, zwierciadło,
św. Michał Archanioł - patron mierniczych, szermierzy, szlifierzy, żołnierzy, policjantów, złotników, radiologów, dobrej śmierci, kaplic cmentarnych; przedstawiany jako strażnik Królestwa Niebieskiego lub razem z archaniołem Gabrielem) przy tronie Boga; do jego atrybutów należą: globus, krzyż, laska, lanca, miecz, oszczep, puklerz, tarcza z napisem: Quis ut Deus („Któż jak Bóg”), waga,
św. Mikołaj biskup - patron bednarzy, cukierników, flisaków, jeńców, młodych małżeństw, młynarzy, notariuszy, rybaków, żaków, dzieci, panien, żeglarzy, więźniów, piekarzy, kupców; przedstawiany jest z brodą, w szatach biskupa, w jednej ręce trzyma księgę a drugą błogosławi,
św. Roch - patron chorych, stolarzy, dotkniętych zarazą, orędownik w czasie epidemii, opiekun zwierząt domowych; przedstawiany jako pielgrzym lub żebrak w łachmanach, z psem liżącym mu rany,
św. Rozalia - patronka w czasie epidemii; przedstawiana z czaszką, wieńcem z róż i z grotą, w której mieszkała,
św. Stanisław Kostka - patron Polski, młodzieży; przedstawiany w habicie jezuity, jako przyjmujący Komunię świętą z rąk anioła lub św. Barbary; do jego atrybutów należą oprócz ww.: Dziecię Jezus, hostia, krzyż, pielgrzymia laska, wizerunek Matki Bożej, lilia, różaniec,
św. Stanisław biskup - patron Polski; przedstawiany jest w szatach pontyfikalnych; jego atrybuty to m.in. orzeł, pastorał, palma męczeństwa,
św. Szymon Apostoł - patron farbiarzy, garbarzy, spawaczy; przedstawiany jako osoba ubrana w paliusz, tunikę i sandały, prawą dłoń ma złożoną w geście błogosławieństwa, w lewej najczęściej trzyma zwinięty zwój.
św. Tekla - patronka w czasie pożarów i zarazy, konających; przedstawiana w chuście na głowie, w większości ujęć ma bose nogi, w dłoni trzyma (niekiedy dużych rozmiarów) krzyż lub księgę; do jej atrybutów należą stos i lew, wół, krzyż w ręce,
św. Teresa od Dzieciątka Jezus - patronka Górzna, kościelnych misji, misjonarzy; przedstawiana na podstawie autentycznych fotografii, z atrybutami: Dzieciątko Jezus, księga, pęk róż, pióro do pisania,
św. Walenty - patron w ciężkich cierpieniach, w chorobach psychicznych, podagry, epilepsji, zakochanych, pszczelarzy, pokoju; przedstawiany w stroju kapłana z kielichem w lewej ręce, a z mieczem w prawej lub w stroju biskupa w momencie, gdy uzdrawia,
św. Wawrzyniec - patron Sępólna Krajeńskiego, diecezji pelplińskiej, poparzonych, bibliotekarzy, kucharzy, piekarzy, studentów, ubogich, orędownik w chorobach reumatycznych; przedstawiany z kratą, na której był męczony i z gałązką palmy - symbolem swego męczeństwa,
św. Wojciech - patron Polski, Gniezna; przedstawiany w stroju biskupa, w paliuszu, z pastorałem także z księgą, orłem, wiosłem, włóczniami, od których zginął (Krupa 2022, Marecki, Rotter 2009).

Literatura
Krupa E., (red.), 2022, Kapliczki przydrożne. Szlakiem świętych patronów, Kujawsko-Pomorskie Centrum Kultury, Bydgoszcz.
Marecki J., Rotter L., 2009,  Jak czytać wizerunki świętych leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych. Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”.

Fotografia
Rafał G. Nowicki - Kapliczka św. Antoniego Padewskiego w Wudzynie, pow. bydgoski, gm. Dobrcz