Szlaki dziedzictwa sakralnego Bydgoszczy i regionu kujawsko-pomorskiego
Pracownia Interpretacji Dziedzictwa

Obraz Matki Bożej z Różą z bydgoskiej fary


Ten kontrast skali „unaocznia - jak twierdzi L. Łbik (1999) - przepaść dzielącą Królestwo Niebieskie, w którym przebywa Maria, od zamieszkujących padół ziemski, skażonych grzechem ludzi, reprezentowanych przez owego mężczyznę.” Dookoła postaci męskiej wije się filakteria - średniowieczny dekoracyjny motyw w formie wstęgi, banderoli z napisem: „Mater Dei memento mei - Matko Boża pamiętaj o mnie.” Fakturowana w motywy roślinne powierzchnia tła obrazu  jest złocona, a falujące wici rozchodzą się odśrodkowo wokół postaci Maryi. Jak wskazuje ks. K. Śmigiel (1999) ten typ przedstawienia Matki Bożej z Dzieciątkiem łączy w sobie trzy ikonograficzne tematy: 1. motyw apokaliptyczny - motyw Niewiasty na tle złotej tarczy słońca z księżycem u stóp, depczącej smoka, nawiązuje do fragmentu z 12 rozdziału Apokalipsy św. Jana: „Potem wielki znak ukazał się na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu” (Biblia Tysiąclecia 2000). 2. motyw koronacji Najświętszej Maryi Panny przez aniołów, 3. motyw Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, na tle złotej mandorli i z księżycem u stóp. „Jak się zdaje – pisał  prof. T. Dobrowolski - jest to najpiękniejsza ze wszystkich znanych polskich podobizn Dziewicy” (Śmigiel 1999).
Symbolikę głównych atrybutów zawartych na obrazie interpretuje się następująco: Maryja ukoronowana chwałą niebieską odwzajemnia swoją czystą i ofiarną miłość Jezusowi, który przecież także z miłości przelał swoją Najdroższą Krew. Interpretacja ta sprawia, że Matkę Bożą przedstawioną na bydgoskim obrazie nazywa się Matką Pięknej Miłości (Śmigiel 1999).
Wizerunek został wykonany w technice temperowej na desce przeklejonej płótnem lnianym. W XVII i XVIII w. obraz był przemalowany farbą olejną i przycięty, zapewne w celu dopasowania go do niszy ołtarza (Łbik 1999). Do 1922 roku obraz był pokryty srebrną barokową sukienką, a w okolicach dłoni zaklejony oleodrukowymi uzupełnieniami i nie wyróżniał się wśród innych dekoracji głównego ołtarza. Wtedy to zwrócił na niego uwagę ówczesny proboszcz parafii św. św. Marcina i Mikołaja ks. Tadeusz Skarbek-Malczewski, doprowadzając do jego restauracji. Kolejną konserwację obrazu przeprowadzono w latach 50. XX stulecia. Można założyć, że dzięki tym zabiegom dzieło odzyskało dawną świetność i prezentuje się dziś w średniowiecznej oryginalnej formie.
Na temat pochodzenia tego obrazu, jego autora i fundatora powstało kilka teorii. Twierdzono np., że obraz został przeniesiony z kościoła karmelitów po kasacie tegoż zakonu i umieszczony w odbudowanej ze zniszczeń wojny napoleońskiej farze, że był fundowany przez jednego ze starostów Kościeleckich. Jako autora widziano np. Stanisława Skórkę lub malarza o tym samym imieniu Stanisław podpisującego się w zależności od miejsca pobytu „Stanisław z Poznania, z Krakowa, z Kórnika) albo krakowskiego malarza Marcina Czarnego czy Wawrzyńca Stulera z Poznania i wreszcie nieznanego malarza pozostającego pod wpływem szkół zachodniej Europy (Łbik 1999).
Jak słusznie zauważa ks. Śmigiel (1999) w katedrze bydgoskiej jest kilka ośrodków kultu maryjnego, a tradycja ta pomimo niesprzyjających okoliczności historycznych zachowała się od średniowiecza (co najmniej od 1466, kiedy to w farze ufundowano ołtarz NMP) do współczesnych czasów i wciąż istnieje uzasadnione przekonanie o cudowności tego obrazu.

Literatura
Biblia Tysiąclecia, 2000, Apokalipsa św. Jana, rozdział 12, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 2000.
Łbik L., 1999, Gotycki obraz Matki Boskiej z Różą z bydgoskiej Fary, Kronika Bydgoska - wydanie specjalne z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, s. 149-167, s. 1617.
Ks. Śmigiel K., 1999, Z dziejów obrazu i kultu Matki Pięknej Miłości w kościele kolegiackim (farnym) w Bydgoszczy, Kronika Bydgoska - wydanie specjalne z okazji wizyty papieża Jana Pawła II w Bydgoszczy, Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy, s. 57-66.

Fotografia
Rafał G. Nowicki - Obraz Matki Bożej Pięknej Miłości (Matki Bożej z Różą) z bydgoskiej fary

 

(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023