Szlaki dziedzictwa sakralnego Bydgoszczy i regionu kujawsko-pomorskiego
Pracownia Interpretacji Dziedzictwa

Edward Kwiatkowski - witraże w Bibliotheca Bernardina i w obiektach sakralnych


„[...] o niczem nie zapomniano. Nawet w okna wprawiono piękne witraże. Robił je młody, lecz wielce utalentowany witrażysta bydgoski p. Kwiatkowski. Sprowadza szkło z zagranicy na miejscu wykonuje witraże sam w myśl własnych projektów” („Biblioteka sprzed 400 lat… 1936). Artysta rozplanował tu witraże w trzech grupach tematycznych: 1. tematyka religijna (Boże Narodzenie, Złożenie do grobu); witraże nawiązują do stylistyki gotyckiej: mocny ołowiany kontur, intensywne barwy, ostrołukowe zwieńczenie okien. 2. malowane na szkle portrety: Bolesława Chrobrego, Kazimierza Wielkiego, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta oraz poety Mikołaja Reja, astronoma Mikołaja Kopernika, bohaterów: Tadeusza Kościuszki i Henryka Dąbrowskiego; portrety są wpasowane w geometryczne podziału, kolory bardziej transparentne, kompozycje zamknięte łukami ostrymi, 3. kompozycja przedstawiająca zakonnika w habicie bernardynów w ramach roślinno-geometrycznej bordiury (Wysocka 2017). Edward Kwiatkowski podpisując się na swoich witrażach dołączał do sygnatury charakterystyczny pięciopłatkowy kwiatek.
Edward Kwiatkowski zainspirowany pomysłem ks. proboszcza Czesława Rólskiego, wykonał także przeszklenia w do kościoła pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na bydgoskim Szwederowie (ul. Ugory 16). Centralnym elementem kompozycji jest grupa figuralna przedstawiająca mieszkańców Szwederowa zamordowanych na przykościelnym cmentarzu 10 września 1939 r. oraz straconych w niemieckich obozach koncentracyjnych. Centralnym elementem kompozycji jest postać ukrzyżowanego Chrystusa. Wokół zgromadziły się ofiary zbrodni niemieckich symbolizowane przez księdza, zakonnicę, więźnia obozu koncentracyjnego, umierającego harcerza, kobietę przytulającą dziewczynkę. U stóp krzyża znajdują się: paląca się świeca i węzełek z dobytkiem wygnańców. U dołu biegnie napis: Pamięci pomordowanym oraz nazwy miejsc kaźni.
Artysta jest także autorem prac w innych bydgoskich obiektach sakralnych Projektował nowe witraże oraz  naprawiał zniszczone podczas działań wojennych m.in. w kościele pw. Świętej Trójcy (ul. Świętej Trójcy 26) w latach 1945-1946 i w 1950 r. W ramach pracy habilitacyjnej zaprojektował witraże do bydgoskiej fary (wykonawcą był Henryk Kujawa). Udzielał się także przy aranżacji wnętrz kościoła bernardynek (klarysek) w Bydgoszczy. Prawdopodobnie wykonał też witraże do kościoła na Czyżkówku. Ślady jego pracy artystycznej pozostały w świątyniach w Toruniu, Elblągu, Poznaniu, Wrocławiu i in (Wysocka A., 2017).

Literatura
Brandowski T., 1936, Wskrzeszone dzieło Bernardynów bydgoskich. Dzieje i losy cennego księgozbioru z XVIwieku tzw. „Bibliotheca Bernardina”, „Dziennik Bydgoski” z 5 kwietnia 1936, nr 81, s. 15.
Biblioteka sprzed 400 lat. Wznowienie księgozbioru Bernardynów Bydgoskich w Bibliotece Miejskiej w Bydgoszczy, „Kurier Bydgoski” z 28 czerwca 1936 r., nr 149, s. 11.
Wysocka A., 2017, Z dziejów bydgoskich witraży - realizacje Edwarda Kwiatkowskiego, Kronika bydgoska t. XXXIII, s. 263-274.

Fotografia
Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy [on line] http://www.tmmb.pl (data dostępu: 20.07.2023) - Boże Narodzenia; korekta i montaż: Rafał G. Nowicki

 

(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023