Szlaki dziedzictwa sakralnego Bydgoszczy i regionu kujawsko-pomorskiego
Pracownia Interpretacji Dziedzictwa

Edward Kwiatkowski - witrażysta bydgosko-toruński (1904-1971)


J. Frycz (1977) w biogramie Edwarda Kwiatkowskiego pisze: „urodził się w rodzinie rzemieślniczej 11 XI 1904 roku w Szczecinie, a ośmioklasową szkołę powszechną ukończył w 1918 r. w Berlinie-Pankow, tam bowiem, szukając pracy, zamieszkali jego rodzice. Po powrocie do Polski w 1920 r. mimo zdolności artystycznych i przyjęcia do Szkoły Sztuki Zdobniczej w Poznaniu, musiał pracować najpierw w magistracie Gniezna (1921— 1923), a potem w biurze gazowni w Bydgoszczy. Zainteresowania artystyczne kierują go do podjęcia (w latach 1924— 1928) nauki malarstwa dekoracyjnego i witrażowego u Henryka Nostitz-Jackowski ego, który prowadził zakład artystyczny „Polichromia” w Poznaniu. Kwiatkowski po złożeniu celującego egzaminu czeladniczego pracował do 1931 r. w „Polichromii” , potem osiadł w Bydgoszczy, gdzie po ciężkich trudach w 1935 r. skompletował własny warsztat witrażowniczy i rozpoczął samodzielne wykonywanie ozdobnych oszkleń. W czasie wojny pracował przymusowo jako szklarz w Niemczech.W 1946 r. wraca z Hamburga do umiłowanej pracy w Bydgoszczy. Ten dojrzały już wówczas i obarczony rodziną człowiek podejmuje studia artystyczne (początkowo jako wolny słuchacz) na Wydziale Sztuk Pięknych UMK w Toruniu. W ciężkich warunkach przenosi się do Torunia w 1948 r. i organizuje tu przy UMK pracownię witrażowniczą, udostępniając własne narzędzia do wypalania witraży.”
Witraż średniowieczny stał się jego pasją. Wraz z Wiesławem Domasłowskim (chemik, konserwator zabytków) i Leonardem Torwirtem (artysta plastyk, konserwator zabytków, m.in. wybitny kopista ikony Matki Bożej Częstochowskiej) jest autorem metody ich konserwacji. W latach 50. XX w. zorganizował i prowadził Pracownie Konserwacji zabytków w Toruniu. Związawszy się na stałe z Wydziałem Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika pracował jako laborant, potem asystent i adiunkt. W 1952 r. obronił dyplom pod kierunkiem prof. Stefana Narębskiego. Tematem dyplomu był projekt witraża dla kościoła św. Jana w Toruniu. Dyplom artystyczny uzupełnił studiami na kierunku zabytkoznawstwa, przedstawiając pracę magisterską pt. „Witraże średniowieczne z Torunia i Chełmna w kaplicy malborskiej.”
Do jego najwybitniejszych dzieł należą m.in. witraże w bydgoskiej farze, w kościele św. Jana w Toruniu, prace konserwatorskie w katedrze we Włocławku, konserwacja witraży podominikańskich w Krakowie i heraldycznych we Wrocławiu.
Pozostawił także szereg prac teoretycznych np. „Okno bazyliki św. Jana w Toruniu jako problem konserwatorski”, Toruń 1950 r., „Technika średniowiecznych witraży”, Toruń 1968, „Technologia polskich średniowiecznych witraży na tle zarysu dziejów szklarstwa i witrażownictwa”, Toruń 1968 (Frycz 1977).

Literatura
Frycz J., 1977, Wspomnienie pośmiertne: Edward Kwiatkowski, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i konserwatorstwo VI, Nauki humanistyczno-społeczne – zeszyt 77.

Fotografia
źródło: Witraże [on line] https://www.foto.karta.org.pl/ (data dostępu: 20.07.2023)
opracowanie graficzne i montaż: Rafał G. Nowicki

 

(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023