Prace budowlane trwały do 1787 r. Konsekracji kościoła dokonano w styczniu tego roku podczas państwowej uroczystości, która zgromadziła tłumy mieszkańców oraz większość bydgoskiego garnizonu. Sugestywny opis obiektu przekazuje S. Pastuszewski (1992): „Kościół był wprawdzie skromny, lecz jak na ówczesne czasy dostatecznie przestrzenny i reprezentacyjny. Usytuowany na osi zbliżonej do kierunku północ-południe, utrzymany był obowiązującym wówczas w monarchii pruskiej stylu neoklasycystycznym. Była to budowla salowa bez wieży, tynkowana, z wyniosłym, dwuspadowym dachem krytym dachówką. Harmonijnie skomponowany, nieco barokizujący fronton, zawierał na poziomie korpusu trzy podziały okienne, zwieńczone trójkątnym tympanonem, nad którym wznosił się efektowny szczyt ukoronowany półokrągłym grzbietem (…). Tęgi gzyms wieńczył też ściany boczne, wsparte na niskim cokole. Oprócz wejścia czołowego były jeszcze dwa wejścia boczne, obramowane prostymi pilastrami, nad którymi wznosił się trójkątny tympanon. Nad każdym wejściem znajdowało się prostokątne okno zakończone krzywizną owalną. Każda ściana boczna przepruta była sześcioma prostokątnymi oknami, również zakończonymi owalnie, nad którymi usytuowane zostały elipsoidalne okienka. Zarówno okna boczne jak i frontowe znajdowały się w płytkich niszach. Wewnątrz, salę świątyni obiegały drewniane empory, łączące się z, usytuowanym nad wejściem, chórem z organami.”
Fryderyk II Wielki, żywo zainteresowany budową obiektu przeznaczył na ten cel m.in. zagarnięty z lokalnej mennicy srebrny złom oraz monety (kratery), które nie trafiły do obiegu. W 1794 roku postawiono obok świątyni niewysoką drewnianą dzwonnicę. Trzy zawieszone w niej dzwony odlano w berlińskiej ludwisarni Fridricha Thiele. Jednakże już w 1829 r. kościół zamknięto, gdyż groził zawaleniem. Obiekt poddano remontowi, który trwał do 1833 r. Warto wspomnieć, że w 1839 r. przy Wałach Jagiellońskich wybudowano zachowaną do dnia dzisiejszego plebanię, mieszczącą wówczas mieszkanie pastora, biura parafialne, biura intendentury okręgowej (Pastuszewski 1992). Kościół pełnił swoje funkcje religijne do 1903 roku. Zły stan techniczny obiektu oraz fakt, że w jego pobliżu wybudowano w latach 1901-1904 nową monumentalną świątynię ewangelicką pw. św. Krzyża (dziś kościół jezuicki pw. św. Andrzeja Boboli) zdecydowały, że przeznaczono go do rozbiórki. Na powstałej po rozbiórce parceli wzniesiono w 1904 r. istniejący do dziś budynek hali targowej (Pastuszewski 1992).
Literatura
Pastuszewski S., 1992, Pierwsze świątynie ewangelickie, Kalendarz Bydgoski 1992, s. 196-200.
Literatura uzupełniająca
Derenda J., 2006, Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz.
Fotografia (źródło)
https://commons.wikimedia.org
(c) Pracownia Interpretacji Dziedzictwa. 2023